Het Grootslag behoort tot de meest duurzame glastuinbouwgebieden van Nederland. Dankzij een bestaande infrastructuur voor aardwarmte en een sterke onderlinge organisatie zijn ondernemers hier al klaar voor de wet- en regelgeving die pas in 2030 van kracht wordt. Maar daarmee is de uitdaging niet van tafel. “Juist omdat we voorlopen, moeten we nu gaan nadenken over de volgende stap,” zegt Miguel Boerleider, gebiedscoördinator en namens Ontwikkelingsbedrijf NHN verantwoordelijk voor de begeleiding van het proces.

>Lees ook: Glastuinbouwgebied Het Grootslag heeft Klimaatdoelen 2030 nu al behaald

“We willen toewerken naar een gebiedsakkoord,” vervolgt Boerleider. “Een gezamenlijke visie met concrete doelen en acties richting 2040. Dat vraagt om afstemming tussen partijen met verschillende belangen: gemeenten en provincies die sturen op ruimtelijke ordening en klimaatdoelen, en ondernemers die dagelijks bezig zijn met economische haalbaarheid en innovatie.”

Ondernemers met een visie

Een van die ondernemers is Ivo Jansen, directeur en mede-eigenaar van Jansen Paprika in Andijk. Het bedrijf vestigde zich begin deze eeuw in Het Grootslag en groeide in 2023 naar 45 hectare glastuinbouw. “We zitten hier met een groep jonge ondernemers die verder willen,” vertelt Ivo. “De afgelopen jaren hebben we veel bereikt, maar de uitdagingen worden steeds groter. Denk aan huisvesting voor arbeidsmigranten, de toegang tot voldoende water, en de energietransitie. Allemaal zaken die je als individuele ondernemer niet in je eentje kunt oplossen.”

Daarom besloten een aantal bedrijven in Het Grootslag gezamenlijk op te trekken. Via hun coöperatie is het initiatief ontstaan om een bredere samenwerking op te zetten, waarin ook gemeenten, provincie, waterschap, energiemaatschappijen en kennisinstellingen meedoen. “Alleen samen kunnen we de koers uitzetten,” aldus Jansen.

Water en energie: actuele knelpunten

De thema’s die momenteel het meest urgent zijn binnen het gebied, zijn water en energie. “Na oktober mogen wij bijvoorbeeld geen water meer onttrekken uit de grond,” licht Jansen toe. “Dat betekent dat we een deel van onze kassen leeg moeten laten, want zonder water kun je geen paprika’s telen. Dit is een onderwerp dat pas recent op de agenda is gekomen, maar dat nu alle aandacht vraagt.”

Ook de energievoorziening kent knelpunten. De aanwezige aardwarmte-installaties geven Het Grootslag weliswaar een voorsprong als het gaat om klimaatneutrale glastuinbouw, maar ook hier zorgt netcongestie voor problemen bij uitbreiding of teruglevering van elektriciteit. “Ik heb in 2022 een aanvraag gedaan voor extra zonnepanelen, maar hoorde dat ik in 2035 pas aan de beurt ben,” zegt Jansen. “Dertien jaar wachten – dat is gewoon funest voor een ondernemer.”

Volgens Boerleider laat dit zien waarom het gebiedsproces zo belangrijk is: “We moeten samen bepalen wat de juiste energiemix is voor de toekomst. Warmtepompen? Extra WKK’s? Windmolens? Je kunt die keuzes alleen goed maken als je als collectief optreedt.”

Samenwerking over de grenzen heen

De kracht van het project zit in het zoeken naar verbinding. Niet alleen tussen ondernemers onderling, maar ook tussen bedrijfsleven en samenleving. “Bijvoorbeeld op het gebied van energie,” stelt Jansen. “Wij hebben stroom over, terwijl transportbedrijven op het nabijgelegen bedrijventerrein WFO geen aansluiting krijgen voor hun elektrische vrachtwagens. Dan zeggen wij: zet die wagens maar bij ons aan de rand van het terrein, dan trekken wij de kabel door en regelen wij het opladen.”

Datzelfde geldt voor toekomstige warmtenetten. “We willen met onze aardwarmte-installaties ook woningen gaan verwarmen,” zegt Jansen. “Maar dan moeten de gemeenten wel vanaf het begin aan tafel zitten, zodat je samen een plan kunt maken waar iedereen zich in kan vinden.”

De rol van de gebiedscoördinator

Boerleider ziet het als zijn taak om deze samenwerking te faciliteren. “Mijn rol is om de mensen bij elkaar te brengen, , overzicht te creëren en toe te werken naar gedeelde doelen. We starten met sessies per stakeholdergroep – ondernemers, energiemaatschappijen, overheden – en bouwen zo toe naar een integrale sessie doormiddel van wat wij noemen ‘doel door doen-sessies’, waarin we het eindplaatje van deze sessies met elkaar gaan vastleggen.”

De ambitie is om in februari 2026 een gedragen gebiedsakkoord te presenteren. Dat akkoord moet niet alleen richting geven aan de toekomst, maar ook handelingsperspectief bieden. “We willen voorkomen dat het een praatplaat wordt die in een la verdwijnt,” zegt Jansen. “Natuurlijk weten we niet precies hoe het er over tien jaar uitziet. Maar als we een gedeelde koers bepalen, kunnen we onderweg bijsturen waar nodig.”

Concrete kansen door betere afstemming

Het project laat zien dat samenwerking niet alleen noodzakelijk, maar ook efficiënt is. “Soms liggen oplossingen voor het oprapen,” zegt Jansen. “Als het waterschap bijvoorbeeld riet maait en dat op een hoop achter onze kassen legt, krijgen wij te maken met een invasie van trips. Als ze dat meteen afvoeren, scheelt dat ons enorm veel schade. Maar dan moet je wel weten bij wie je moet zijn. Door het gesprek aan te gaan, kun je dat soort praktische zaken beter regelen.”

Ook op strategisch niveau biedt betere afstemming kansen, vervolgt Jansen. “Als we beter weten waar de beschikbare stroom zit, kunnen we het soort bedrijven aantrekken die daarbij passen. Of denk aan koppelingen met CO₂-leveranciers zoals HVC. Er zijn zoveel mogelijkheden als je elkaar weet te vinden.”

Een gezamenlijke stip op de horizon

Project Gebiedscoördinatie Het Grootslag moet geen blauwdruk opleveren van bovenaf, maar een uitnodiging tot samenwerking vanuit de praktijk. “Beleidsmakers hebben vaak geen volledig beeld van wat er leeft bij ondernemers, en omgekeerd,” zegt Boerleider. “Door echt met elkaar in gesprek te gaan, kunnen we dat veranderen.”

Jansen onderstreept het belang van die gezamenlijke koers: “We zullen allemaal concessies moeten doen. Maar laten we eerst kijken: waar liggen de behoeftes van iedereen? Met onze aardwarme willen we bijvoorbeeld huizen gaan beleveren door middel van een warmtenet. Of misschien kunnen wij iets betekenen bij piekbelasting van het riool, door tijdelijk regenwater op te vangen? Geen idee. Maar het wordt tijd dat we daar samen naar gaan kijken.”

Het Grootslag als voorbeeldgebied

Het Grootslag laat zien dat een gebiedsgerichte aanpak mogelijkheden biedt – mits alle partijen zich committeren aan het proces. Boerleider sluit af: “Dit gebied heeft alles in zich om een landelijke koploper te blijven. De ondernemers hebben de kennis en de wil, de infrastructuur ligt er, en er is momentum. Nu is het zaak om dat vast te leggen in een gebiedsakkoord waar iedereen zich in herkent. Dan maken we het verschil – niet alleen voor Het Grootslag, maar voor de hele sector.”